Ten Geleide

Waarom een cd-productie met orgels uit de zogenoemde ‘Neobarok’?
Daarvoor moeten we iets terug in de tijd. Als jong ventje zat ik tijdens de zondagse diensten in de Petrakerk te Hendrik-Ido-Ambacht een aantal banken vóór het Vierdag-orgel
uit 1976. Wat mij toen aansprak, was het feit dat het instrument een Trompet ‘en Chamade’ had en direct en helder klonk. Mijn eerste orgelconcert gaf ik in juli 1994 op het
Vierdag-positief (1971) in de Hervormde Kerk te Kijfhoek! Later werd ik organist van een Vulpen-positief (9 stemmen) eveneens uit 1971 in de kapel van het Ikazia Ziekenhuis te Rotterdam. Samen met Bert den Hertog voerde ik daar alle orgelwerken van Joh. Seb. Bach uit in de jaren 2000-2003. We realiseerden ons dat een goed, kernachtig geïntoneerd en perfect spelend instrument wellicht een grotere bron van inspiratie zou kunnen zijn voor speler en luisteraar dan het kopiëren van oude instrumenten en speelmanieren. In 2000 werd ik als organist van het Flentrop-orgel in de Nederlands Hervormde Kerk te Klundert benoemd. Een puntgaaf instrument uit 1958 dat
me buitengewoon heeft geïnspireerd. Vanaf dat moment ben ik me steeds meer gaan verdiepen in de muziek uit de bouwtijd van dat orgel, en dan kom je er achter dat er veel muziek geschreven is, waarvan een groot deel nu min of meer vergeten is. Op de instrumenten te Rotterdam en Klundert maakte ik tevens
mijn eerste solo-cd’s.

De volgende criteria zijn richtinggevend geweest voor deze productie:

• We wilden ieder orgel qua klankkleur zo gevarieerd en zo breed mogelijk presenteren.
  Daarom is er in een paar gevallen gekozen uit delen van grotere werken en staan er relatief veel korte werken op deze cd’s. Er is geprobeerd om een breed beeld te schetsen van de ontwikkelingen qua compositiestijl die gerelateerd zijn aan dit type instrument, globaal van 1930-1980.
• Veel grotere werken van Duitse componisten als Bornefeld, David, Genzmer en Reda vragen om een uitgebreid instrument, met specifieke klankkleuren (bijv. septiemen en nonen, 2’- registers in pedaal). Daarom zullen grote werken van deze componisten in een volgende productie aan bod komen.
  Er is voor gekozen om alleen over de 20e-eeuwse componisten en hun werken informatie in het boekje op te nemen. Het werk van Buxtehude is bekend genoeg…

Voor de keus van de instrumenten werd van iedere bouwer een aantal instrumenten bezocht. Het is logisch dat een bouwer bij het overschakelen naar een compleet
andere werkwijze (denk aan Van Leeuwen en Flentrop) enige tijd nodig heeft om zijn eigen weg daarin te vinden. Daarom hebben we veel orgels bezocht en bespeeld om te kijken welke instrumenten qua artistiek niveau geschikt waren om op te nemen. We hebben wel geprobeerd om instrumenten te kiezen die sinds de bouw minimaal of niet gewijzigd zijn.
Van de orgels van enkele bouwers (bijvoorbeeld Willem van Leeuwen) moet geconstateerd worden dat vele ervan sinds de bouw sterk gewijzigd zijn, waardoor een eerlijke
blik op de intenties van de bouwers veelal onmogelijk is.
Alle betrokken orgelbouwers hebben belangeloos hun medewerking verleend. Ik ben hen daar zeer dankbaar voor. Ook de kerkbesturen te Bunnik, Nieuwendijk en Spakenburg dank voor het belangeloos beschikbaar stellen van de kerken en orgels. Bijgeluiden van orgelbanken, frontpijpen en voertuigen buiten de kerk waren niet altijd te vermijden, maar geven de luisteraar wellicht de indruk van een ‘liveconcert’. Ook kleine ontstemmingen (in met name de 4-voets pedaaltongwerken) waren helaas niet altijd te voorkomen.

Ik spreek de wens uit dat deze productie een bijdrage mag leveren aan de herwaardering van dit type instrument en de literatuur die ervoor geschreven is. Ik wens U veel luisterplezier!

Gerben Mourik